نگاهی به پراکندگی تجارت الکترونیک در استان‌های ایران
رشد تجارت الکترونیک در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل و سال‌های پیش از آن بسیار قابل توجه بوده است.
سهم ۳۷ درصدی تهران از رشد ۷۴ درصدی رشد تجارت الکترنیک
گزارش مرکز توسعه تجارت الکترنیک نشان می‌دهد تجارت الکترنیک در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال پیش از آن ۷۴ درصد رشد داشته است. در حالی‌که در سال ۱۴۰۱ فاصله این آمار، ۴۸ درصد بوده است. با این حال پراکندگی جغرافیایی تجارت الکترنیک در ایران نشان از تمرکز شدید این حوزه کسب‌وکار در پایتخت را دارد.
بر اساس آمار این مرکز، استان تهران سهم ۳۷.۸۵ درصدی از این بازار را به خود اختصاص داده است و ۶۲.۱۵ درصد باقی‌مانده، بین ۳۰ استان دیگر کشور تقسیم شده است. به این ترتیب که اصفهان با ۵.۵۵ در رده دوم و ایلام با ۰.۲۰ درصد در رده ۳۱ ام تجارت الکترونیک کشور قرار گرفته‌اند. به این معنی تهران حدود ۳۷ درصد آمار تجارت الکترینک را دارد و سایر استان‌ها به طور میانگین حدود ۲ درصد.
سهم ۰.۹۹ درصدی از بازار تجارت الکترنیک استان‌هایی با آمار بیکاری بالا
از سوی دیگر بر اساس گزارش نیروی کار مرکز آمار در تابستان ۱۴۰۳، پنج استان اول درآمار بیکاری کشور به طور میانگین تنها ۰.۹۹ درصد از سهم تجارت الکترنیک را جذب کرده‌اند. استان سیستان و بلوچستان که با ۱۲.۵ درصد با بالاترین آمار کشور دارد در جایگاه ۲۸ ام تجارت الکترنیک قرار دارد و تنها ۰.۲۹ درصد از این حوزه را کسب کرده است. تمرکز جغرافیایی در این حوزه تا جایی است که حتی استان البرز که در نسبتی بلافصل به لحاظ مکانی با آن قرار دارد که بیش از ۱۲ برابر کمتر از تهران میزبان تجارت الکترنیک است.
این آمارها توجه ما را به یک نکته مهم جلب می کند. در کمال شگفتی تجارت آنلاین و اکو سیستم کسب‌وکارهای آنلاین در ایران نسبت به تجارت و کسب‌وکارهای آفلاین و سنتی وابستگی بسیار بیشتری به مکان داشته است!
تجارت الکترونیک فرصت توسعه یا بازتولید شکاف بیکاری؟
جهان آنلاین در هر حوزه‌ای، جهانی شبکه‌ای و غیر متمرکز است. جهانی که بر مکان و جغرافیا غلبه کرده و مفهوم «دسترسی» را در نقطه کانونی خود قرار داده و آن را نسبت به گذشته برابرتر کرده است. در این حالت می‌توانیم تصور کنیم در حوزه تجارت و کسب‌وکار آنلاین نیز باید دسترسی به منابع، دسترسی به متخصص، دسترسی به بازار و … غیرمتمرکز و پراکنده‌تر باشد. وضعیتی که آمارها نشان می‌دهد در ایران معکوس بوده است. تجارت الکترونیکی نتوانسته است فاصله جغرافیایی و سطح توسعه میان تهران و سیستان و بلوچستان یا خوزستان را پر کند.
تمرکز تجارت الکترونیک در تهران تابعی از عوامل مختلف نظیر تمرکز متخصصین در پایتخت و یا کافی نبودن زیرساختهای تکنولوژیک مرتبط است. این وضعیت به هر دلیل که باشد سیاست‌گذار نباید فراموش کند در کشوری به پهناوری ایران و عدم توسعه متوازن، توسعه تجارت الکترونیک و کسب وکار آنلاین فرصت و پنجره‌ای برای کاستن از بحران اشتغال و تمرکزگرایی در این زمینه است نه محملی برای بازتولید شکاف اشتغال و بیکاری در سطح کشور.
