تهران؛ گردابی که فرصت‌های شغلی را می‌بلعد

مدل مرکز- پیرامون در تهران در نسبت با سایر استان‌ها حاکم است. در واقع تهران؛ به مثابه «مرکز» کانون قدرت، فنّاوری، سرمایه و توسعه است و در مقابل، استان‌های دیگر؛ به‌مثابه «پیرامون»، فراهم‌کننده منابع تأمین نیازهای مرکز، جایگاهی کاملاً وابسته دارند.

استان تهران با سهمی ۶۴ درصدی دارای بیشترین میزان استخدام در سال ۱۴۰۲

بر اساس گزارش جامع بازار کار ایران 1403 (ایران تلنت) ، استان تهران با سهمی ۶۴ درصدی دارای بیشترین میزان استخدام در سال ۱۴۰۲ بوده است. یعنی فرصت‌های شغلی در تهران تنها ۹ درصد کمتر از سایر فرصت‌های شغلی در تمامی استان‌های دیگر کشور می‌باشد. بدین معنا عملا پراکندگی فرصت‌های شغلی در ایران وجود ندارد و استان تهران مانند یک گرداب، تمامی فرصت های شغلی در کشور را میبلعد.

با این وجود دنیای جدید با تمام تهدیدهایی که دارد، فرصت‌هایی را نیز در اختیار جامعه قرار داده است. گسترش فضای مجازی، دیوارها و مرزها را برداشته و مکان و جغرافیا را به عنوان امری لازم و ضروری برای فعالیت‌های اقتصادی کم‌اهمیت کرده است. بنابراین تجارت الکترونیک و کسب و کارهای آنلاین، فرصتی برای برهمزدن نظم مرکزنشینی و برداشتن مرزهای جغرافیایی برای انجام فعالیت‌های تجاری است.

ردپای کم‌اهمیت شدن جغرافیا با حذف فروشگاه‌های فیزیکی

کم اهمیت شدن جغرافیا برای انجام فعالیت‌های اقتصادی را می‌توان در درصد فروشگاه‌های فیزیکی و غیرفیزیکی در واحدهای تجارت الکترونیکی مشاهده کرد. ۴۰ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی قبل از شروع فعالیت اینترنتی دارای فروشگاه فیزیکی بوده‌اند، ۶ درصد بعد از شروع فعالیت اینترنتی فروشگاه خود را دایر کرده‌اند و ۵۴ درصد نیز بدون فروشگاه فیزیکی فعالیت میکنند. بدین ترتیب فضای کالبدی برای انجام فعالیت‌های اقتصادی کمرنگ می‌شود.

رشد تجارت الکترونیک؛ افزایش فرصت‌های شغلی

تجارت الکترونیک در ایران در سال‌های اخیر با رشد زیادی همراه بوده است. آمار صدور اینماد مربوط به سال ۱۴۰۲ در مقایسه با سال قبل با نرخ رشد ۱۱۳ درصدی همراه بوده و ۴۷ درصد رشد داشته است. همچنین ارزش معاملات تجارت الکترونیکی نسبت به سال قبل ۷۴ درصد رشد داشته است. (گزارش مرکز ملی تجارت الکترونیک ۱۴۰۲)

رشد تجارت الکترونیک منجر به افزایش فرصت‌های شغلی و حقوق و دستمزد در این عرصه اقتصادی شده است به طوریکه کسب و کارهای اینترنتی در نسبت با صنایع دیگر، فرصت‌های شغلی زیادی در سال ۱۴۰۲ ایجاد کرده‌اند. این کسب و کارها بعد از صنایع تولیدی و دارویی با ۱۲ درصد سهم بیشترین استخدام را داشته است.

همچنین کسب و کارهای آنلاین و تجارت الکترونیک به نسبت صنایع خدماتی/مشاوره ای، تولیدی، پیمانکاری و بازرگانی (صادرات و واردات) به مدیران ارشد و مدیران میانی خود افزایش بیشتر حقوق را پرداخت کرده‌اند.

کسب و کارهای آنلاین و تجارت الکترونیک به مدیران ارشد خود در سال ۱۴۰۲ به صورت میانگین ۴۲ میلیون به مدیران میانی ۲۳ میلیون و به کارشناسان خود ۱۵ میلیون پرداخت کرده اند که نسبت به صنایع دیگر بیشتر است.

تهران دارای بیشترین سهم حتی در تجارت الکترونیک

با این وجود حتی در عرصه تجارت الکترونیک نیز استان تهران دارای بیشترین واحد تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۲ بوده است یعنی معادل با ۴۶ درصد از کل اینمادهای فعال در کل کشور

در مقایسه تعداد صاحبان اینماد فعال در هر استان به نسبت جمعیت آن استان، تهران با فاصلۀ بسیار نسبت به سایر استان‌ها با ۷۱ درصد بیشترین میزان تناسب جمعیت نمادداران به جمعیت استان را داراست. سایر استان‌ها زیر ۳۳ درصد قرار دارند.

تغییرات خرد، راهی برای تغییرهای کلان

با بررسی گزارش‌های تجارت الکترونیک ایران در سال ۱۴۰۲، تغییرات خردی در وضعیت اقتصادی استان‌های مختلف قابل مشاهده است. بر اساس گزارش اینماد، در سال ۱۴۰۲ استان ایلام با ۱۵۷.۷ درصد بیشترین نرخ رشد اینماد صادر شده را به نسبت سال ۱۴۰۱ داشته است. در جایگاه بعد لرستان، گلستان و در رتبه چهارم تهران دارای رشد اینماد بوده است. تغییرات اجتماعی، تغییراتی نیست که در مدت زمان کوتاه متحقق گردد. با فراهم آوردن زمینه‌های لازم جهت رونق اقتصادی در سایر استان‌ها می‌توان به رشد تجارت الکترونیک و رونق اقتصادی متوازن دست یافت.

تجارت الکترونیک فرصتی برای توازن نسبی میان «مرکز-پیرامون»

رونق کسب و کارهای اینترنتی، امکانی برای عرضۀ فرصت‌های بیشتر شغلی و ارائۀ دستمزد است. بدین ترتیب تجارت الکترونیک با تسری امکانات، سرمایه، فناوری، توسعه و نوآوری به سوی پیرامون، می‌تواند در ایجاد توازن نسبی میان «مرکز_ پیرامون» و «تهران_سایر استان‌ها» موثر باشد.