فارغ‌التحصیلان کدام رشته‌ها جایی در بازار کار ایران ندارند؟
یکی از مهم‌ترین مسیرهای رسیدن به شغل، ورود به دانشگاه عالی است. اما آیا تحصیل در دانشگاه در ایران توانسته است افراد را برای ورود به بازار کار آماده کند؟
بیکاری ۱۱.۶ درصد از جمعیت فعال فارغ التحصیل آموزش عالی
نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در آخرین آمار منتشرشده در تابستان ۱۴۰۳ در مرکز آمار ایران نشان می‌دهد ۱۱.۶ درصد از جمعیت فعال فارغ التحصیل آموزش عالی بیکار بوده اند.
این مسئله بدین معنا است که در تابستان ۱۴۰۳ سهم جمعیت بیکار فارغ التحصیلان آموزش عالی از کل بیکاران ۴۳.۹ درصد بوده است. و سهم جمعیت شاغل فارغ التحصیل آموزش عالی از کل شاغلان ۲۷.۲ درصد بوده است. یعنی حدود نیمی از بیکاران در ایران، در دانشگاه درس خوانده‌اند و کمتر از یک سوم شاغلین دارای مدرک دانشگاهی هستند.
بازار داغ اشتغال رشته‌های فنی و مهندسی
وضعیت تمامی فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف دانشگاهی در بیکاری و اشتغال یکسان نیست. بر اساس «گزاراش جامع بازار کار ایران ۱۴۰۲» که توسط ایران‌تلنت انجام شده بازار کار گروه فنی و مهندسی در شرکت‌های خصوصی با ۳۹% داغ‌تر است. بدین معنا گروه فنی و مهندسی فرصتهای شغلی بیشتری را در میان آگهی‌های استخدام دارا بوده است. در رتبه‌های بعدی گروه مدیریت و بازرگانی ۲۲%، اقتصاد، مالی و حسابداری ۲۰% و کمترین میزان آگهی مختص به گرو علوم انسانی با ۶% بوده است.
برخی رشته‌های مهندسی دارای بالاترین سطح درآمدی
وضعیت خوب مهندسان نه تنها در تقاضاهای شغلی بلکه در درآمد نیز بهتر است. بر اساس این ماتریس در پست‌های کارشناسی؛ رشته های مهندسی کامپیوتر، مهندسی صنایع و اقتصاد هم بازار کار خوبی دارند و هم سطح درآمدی بالایی دارند. این درحالی است که رشته های علوم پایه و کاربردی، مهندسی شیمی، محیط زیست/منابع طبیعی، علوم اجتماعی، حقوق، زبان/ادبیات/ مترجمی، مهندسی کشاورزی، مهندسی معماری و شهرسازی، علوم ارتباطات/ روابط عمومی، مهندسی صنایع غذایی، مهندسی پزشکی دارای فرصت های شغلی کمتر و حقوق پایین‌تر هستند. در پست های مدیرمیانی بازار کار رشته های مهندسی صنایع، مهندسی مکانیک، مالی/حسابداری، اقتصاد دارای حقوق بالاتر و فرصت شغلی بیشتر بوده است.
مهندسی پزشکی از رشته‌های فرودست مهندسی
با این حال تمامی رشته‌های مهندسی نیز شانس دریافت حقوق بالاتر را نداشته‌اند. اگرچه میانگین حقوق دریافتی در سال ۱۴۰۲ برای مهندسان کامپیوتر نزدیک به ۲۷ میلیون تومان بوده است، حقوق دریافتی مهندسان پزشکی حدود پانزده میلیون است.
آیا مدرک تحصیلی و دانشگاه در میزان حقوق موثر است؟
به جز رشتۀ تحصیلی، مدرک تحصیلی نیز در افزایش میزان حقوق افراد تاثیرگذار است به طوریکه در همه رده‌های سازمانی، دریافتی افراد با مدرک کارشناسی ارشد بیشتر از افراد دارای مدرک کارشناسی بوده است. در مدیر ارشد ۸% ، در مدیر میانی ۱۰% مدیر میانی، در کارشناس ۱۲% نسبت به مدرک کارشناسی افزایش داشته است.
با این وجود دانشگاه محل تحصیل، کمترین اثر را بر میانه حقوق افراد دارا است. بر اساس گزارش حقوق و دستمزد جاب‌ویژن در فروردین ۱۴۰۳، میانه حقوق فارغ التحصیلان دانشگاه های دولتی و آزاد برابر است و تنها ۱۰ درصد از سایر دانشگاه ها بیشتر است.
با توجه به آمارهای بیان شده، انتظار می‌رود تعداد دانش‌آموختگان رشتۀ مهندسی به دلیل دارا بودن فرصتهای شغلی نسبت به سایر رشته‌ها بیشتر باشد درحالیکه تعداد دانش آموختگان رشتۀ علوم انسانی با فاصله از دیگر رشته‌های تحصیلی (هنر، کشاورزی و دامپزشکی، علوم پایه، پزشکی) بیشتر است. (سالنامه آماری آموزش ۱۴۰۱، مرکز آمار ایران)
این مسئله روشن می‌کند که میان رشته‌های تحصیلی و نیاز بازار عدم تطابق وجود دارد و از یک سو فضای کسب و کار و از سوی دیگر نظام آموزش برای همه رشته‌ها ظرفیت فعالیت را متناسب با فارغ‌التحصیلان رشته‌های دانشگاهی ایجاد نکرده است.
