چگونه زنان شاغل در گروه‌های مختلف شغلی می‌توانند به یکدیگر قدرت ببخشند؟
آمار اشتغالِ رسمی زنان در ایران، نشان‌دهنده یک بحرانِ بزرگ در مشارکت اقتصادیِ زنان است. ۱۲/۸ درصد اشتغال رسمی که در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۱۴ درصد برآورد شده است، تنها سهم زنان از بازار اشتغال ایران است. اما همین بازار اشتغالِ کوچک نیز در خود گروه‌های متفاوتی را شامل مي‌شود که هرکدام چالش‌ها و فرصت‌های خود را دارند. مثلاً موانع و مشکلات زنان شاغل تمام‌وقت در سطوح کارشناس و کارشناس ارشد و زنان کارآفرین و زنان فعال در بخش اشتغال غیررسمی، حتماً با یکدیگر متفاوت است.
عدم تعادل میان کار و زندگی مسئلۀ زنان کارآفرین
برخی پژوهشها با موضوع قراردادن زنان کارآفرین مسئلۀ عدم تعادل میان کار و زندگی را از موانع اصلی اشتغال زنان می‌دانند. بر اساس نتایج یکی از پژوهشها، زنان با به‌کارگیری استراتژی‌هایی حول محور برنامه‌ریزی، اولویت‌بندی و تفویض اختیار تلاش می‌کنند میان کار و نقش‌های خانوادگی تعادل ایجاد کنند. این زنان با استفاده از کمک استخدامی و خرید محصولات و خدمات (خصوصا خدمات خانگی)، مدیریت زمان خود را برای ایجاد تعادل میان کار و زندگی انجام می‌دهند.
ساعت کاری منعطف، اولویت انتخاب شغل زنان کارمند
برای زنان کارمند -که می‌شود حدس زد درآمد کمتری دارند- «عدم وجود ساعت کاری منعطف و عدم امکان دورکاری» از دلایل اصلی ترک کار حدود ۵۰ % از زنان است، حدود ۶۰ % از زنان در ایران برای انتخاب شغل به «ساعت کاری منعطف، امکان دورکاری و موقعیت مکانی شرکت» توجه ویژه‌ای دارند. (گزارش جاب‌ویژن) (پیش از این در مطلب «چگونه تغییر شرایط کار میتواند ظرفیت‌های نیروی کار زنان را فعال کند» در این مورد بحث کرده‌ایم)
از سوی دیگر تفاوت ۹.۲ درصدی در نرخ بیکاری زنان شهری و روستایی نشان می‌دهد وضعیت و موانع اشتغال در میان زنان شهری و روستایی متفاوت است. (در این مورد در مطلب «تبعیض متقاطع زنان شهری! | بیکاری زنان در شهر و روستا» از مجموعه مطالب بگوی پرداخته‌ایم)
نگرانی‌های امنیتی از مشکلات عمدۀ زنان در شغل‌های غیررسمی
برآورد از وضعیت زنان در بخش اقتصاد غیررسمی را با توجه به کمبود داده‌ها و تحلیل‌ها می‌توان از چند پلتفرم آنلاین تا حدی استنباط کرد.
آچاره یکی از مهمترین بسترهای دسترسی به مشاغل غیررسمی برای زنان است که شغل‌های خدماتی مانند نظافت، پرستاری، تدریس خصوصی و خدمات زیبایی ارائه می‌دهد و عمدتا زنان به دلیل نیاز به مهارت‌های تخصصی کمتر، می‌توانند در آن‌ها فعال باشند. با وجود آنکه پلتفرم آچاره بیش از ۴۵,۰۰۰ متخصص فعال دارد، اما متاسفانه تفکیک جنسیتی ارائه نمی‌دهد و آمار رسمی از تعداد زنان شاغل در آچاره در گزارش‌های سالانه منتشر نشده است.
برخلاف آچاره و تپسی که اطلاعات تفکیکی از شاغلان فعال در این پلتفرم ارائه نمی‌دهد، اسنپ آمار دقیق رانندگان زن را منتشر کرده است. اسنپ در گزارش سالانه سال ۱۴۰۲رانندگان زن را ۲۳۳,۲۱۴ نفر (۳.۸ ٪ از کل رانندگان) اعلام کرده است که با رشدی ۶.۷ برابری نسبت به سال ۱۳۹۸ (۳۰,۰۰۰ نفر) رو به رو است.
درحالیکه نداشتن ساعت کاری منعطف از مشکلات اصلی زنان کارمند است، «انعطاف‌پذیری زمانی، امکان درآمد بالا و عدم نیاز به سرمایه اولیه» از مزایای شغلی رانندگان سرویس‌های مسافربری شهری و زنان ارائه‌دهندۀ خدمات خانگی بوده است. با این وجود بر اساس تجربیات ثبت‌شده در سایت ویکی‌تجربه و کاربران شبکه اجتماعی توییتر «نگرانی‌های امنیتی به ویژه در مشاغلی مانند نظافت منزل و عدم امنیت رانندگان زن اسنپ خصوصا در شب، احتمال مواجهه با آزار جنسی یا رفتارهای نامناسب» از مشکلات عمدۀ زنان در شغل‌های غیررسمی است.
برطرف کردن موانع شغلی گروه‌های مختلف زنان توسط یکدیگر
همانطور که می‌شد حدس زد مشکلات زنان با شغل رسمی، با مشکلات زنان در شغل‌های غیررسمی متفاوت است. با این وجود از یک طرف زنان در مشاغل رسمی با کمک گرفتن از زنان در شغل‌های غیررسمی و خدماتی مانند تمیزکاری منزل و سرویس رفت و آمد کودکان می‌توانند موانع شغلی خود مانند تعادل میان کار و زندگی را برطرف کنند.
برعکس این قضیه در مورد زنان غیررسمی نیز تا حدی وجود دارد. در آچاره حضور یک زن در خانه برای تمیزکاری بررسی می‌شود تا مسئلۀ آزار جنسی کاهش یابد. اما در مورد رانندگان سرویس‌های مسافربری شهری، امنیت روانی و جنسی مسئلۀ پر رنگی است.
اسنپ در سال ۱۳۹۸ با ارائه سرویس «اسنپ‌رز» (مخصوص بانوان) با ۱۲,۷۴۴ راننده زن در سال با میانگین ۲.۵ ساعت کار روزانه گامی بزرگ در جهت ایجاد امنیت رانندگان زن برداشت. با این وجود این سرویس بعد از مدتی حذف شد. هیچ دلیل رسمی و اطلاعیه‌ای عمومی برای حذف سرویس اسنپ رز در گزارش‌های رسمی ذکر نشده است. درحالیکه این سرویس می‌توانست از طرفی مشکلات رانندگان زن را کاهش دهد و از طرف دیگر سرویس‌های اختصاصی مانند سرویس مدرسه و رفت و آمد کودکان را فراهم کند.
همانطور که توضیح داده شد، موانع و مشکلات زنان در مشاغل رسمی و غیر رسمی، تمام‌وقت و پاره‌وقت، کارشناس و کارآفرین با یکدیگر متفاوت است. با این وجود زنان در جایگاه‌های شغلی مختلف می‌توانند مشکلات شغلی یکدیگر را کاهش دهند. اما آیا این به معنای از بین‌بردن مسئله بحرانی «مشارکت اقتصادی زنان» است؟ قطعاً نه! اما شاید بتواند در جهت کاهشِ آسیب‌های وضعیتِ موجود به عنوان راه‌حلی کوتاه‌مدت به آن فکر کرد.
