تلۀ CSR برای سبزنمایی شرکت‌ها
23 خرداد 1404 که از خواب بیدار شدیم، فهمیدیم این یک روز عادی نیست. اسرائیل جنگی دوازده روزه را علیه ایران شروع کرد که بر جنبه‌های مختلف زندگیمان از جمله ابعاد اجتماعی، روانی، رسانه‌ای و اقتصادی تاثیر گذاشت. کسب‌وکارها نیز، هم در دوازده روز جنگ و هم در شرایط ابهام بعد از جنگ شرایطی را تجربه می‌کنند که متفاوت از شرایط پیش از آن است و اقتضائات خود را بر کسب و کارها تحمیل می‌کند. در مقابل کسب و کارها نیز باید توجه داشته باشند که اگر به صورت مسئولانه در چنین شرایطی عمل نکنند، به اخلاقیات انسانی کم‌توجهی کرده‌اند.
در شرایط پرتنش و ناآرام کسب و کارها چگونه می‌توانند فعالیت مسئولانه داشته باشند؟
مسئولیت اجتماعی، هم معطوف به نیروی انسانی داخل سازمان و هم نوع فعالیت شرکت‌ها است. مثلا حمله‌سایبری به دیتاسنترهای دو بانک کشور، دسترسی مردم به سامانه‌های بانکی را قطع کرد. توجه به امنیت داده و اطلاعات، مسئولیت شرکت‌ها و سازمان‌هایی است که این داده و اطلاعات را در اختیار دارند.
در مطلب (مسئولیت اجتماعی برای حفظ منافع کدام ذینفع؟) به اقداماتی که شرکت‌ها به عنوان مسئولیت اجتماعی انجام دادند پرداختیم. با این وجود میتوان مسئولیت کسب‌وکارها در شرایط تنش را از زاویه دیگری نگریست. کسب و کارها در شرایط جنگی بی‌طرف نیستند. هرچه شرایط سیاسی و درگیری بالاتر باشد، فرایندها پیچیده‌تر می‌شود. یک کسب و کار مسئولانه در این شرایط نقش خود را هم در مسئولیت خود در قبال فضای کاری داخل سازمان می‌بیند و هم نسبت به فعالیت‌های خود حساس می‌شود و بررسی می‌کند که این فعالیت‌ها چه‌طور می‌تواند بر درگیری تاثیر بگذارد. بر اساس گزارش‌های «راهنمای کسب و کارها در شرایط درگیر جنگ مسلحانه» که از سوی سازمان ملل منتشر شده است، در این شرایط لازم است کسب و کارها سه اقدام اساسی را دنبال کنند:
- درک دقیق از وضعیت درگیری: درک و تحلیل جامع از شرایط موجود و سناریوهای پیش رو از طریق شناخت بازیگران درگیر، علل درگیری، روندها و پویایی‌های درگیری. (درباره اهمیت سناریونویسی در هر کسب و کار می‌توانید به مطلب …. مراجعه کنید). مثلا اینکه آیا درگیری منجر به ایجاد تنش‌های داخلی، تحریم‌های جدید بین‌المللی یا بی‌ثباتی اقتصادی شده است؟
- شناسایی تأثیرات منفی فعالیت‌های کسب و کار: یک کسب و کار مسئولانه در شرایط پس از تنش باید به سوالاتی از این دست پاسخ دهد که چگونه ممکن است فعالیت اقتصادی یک شرکت باعث تشدید یا تداوم درگیری شود، و اینکه آیا این فعالیت‌ها می‌تواند نقش‌های مخربی داشته باشد؟ آیا استراتژی‌های فروش و بازاریابی، افزایش قیمت، تولید یا عدم تولید، ارائه برخی خدمات یا سرباز زدن از ارائه خدمت و محصول منجر به تشدید تنش در جامعه می‌شود یا خیر؟
- اقدام بر مبنای تحلیل: در نهایت هر کسب و کاری بر اساس نتایج تحلیل‌ها می‌تواند در مورد اقدامات پیشگیرانه، اصلاحی یا انصراف از فعالیت‌های پرخطر که به درگیری دامن می‌زنند یا اتخاذ استراتژی خروج (Exit Strategy) تصمیم بگیرد و اقدام کند.
تقلب نستله در معرفی خود به عنوان شرکتی مسئولانه
اغلب وقتی بحث مسئولیت اجتماعی شرکتی یا CSR بین‌المللی مطرح می‌شود، مسئولیت اجتماعی شرکت نستله زبانزد است و به عنوان الگویی ساختارمند در اجرای CSR مطرح می‌شود. شرکت نستله (Nestlé) به عنوان یکی از بزرگترین شرکت‌های غذایی جهان، مسئولیت اجتماعی خود را با تمرکز بر تغذیه سالم، محیط زیست و توسعه جامعه پیش می‌برد.
گزارش مسئولیت اجتماعی نستله به طور مشخص و با آمار و ارقام تاثیرات فعالیت‌های خود را ارزیابی می‌کند و چشم‌اندازی روشن برای آینده دارد. تمامی این توضیحات این فرضیه را تقویت می‌کند که نستله شرکتی مسئولانه است. با این وجود در گزارش ۲۰۲۱ سازمان عفو بین‌الملل با عنوان «آپارتاید اسرائیل علیه فلسطینیان: نظامی ظالمانه از سلطه و جنایتی علیه بشریت» اگرچه نام «نستله» به طور مستقیم در متن اصلی گزارش ذکر نشده است، اما این شرکت به دلیل مالکیت شرکت «Osem» و فعالیت‌های تجاری در سرزمین‌های اشغالی، به عنوان یکی از شرکت‌های همکار با نظام اسرائیل مورد انتقاد قرار گرفته است. این شرکت بین‌المللی با تأمین مواد اولیه از مستعمرات اسرائیلی یا فروش محصولات تولیدشده در این مناطق، به اقتصاد غیرقانونی اسرائیل مشروعیت می‌بخشد.
مراقبت از طبیعت بر بستر ظلم آشکار بر انسان‌ها
«Greenwashing» سبزنمایی در گزارش‌های مسئولیت اجتماعی شرکتی یکی از مسائل جدی در گزارش‌دهی از مسئولیت‌های اجتماعی است. چارچوب مسئولیت اجتماعی در نستله به خوبی سبزنمایی با همدستی گزارش مسئولیت اجتماعی را روشن می‌کند.
پیچیدگی این مسئله وقتی روشن می‌شود که برخی فعالیت‌های مسئولانه نستله را بر بستری ظالمانه ببینیم. نستله حفاظت از محیط زیست را به عنوان یکی از محورهای مسئولیت اجتماعی بیان کرده است با این وجود Who Profits در گزارشی بخش رو به رشد انرژی تجدیدپذیر اسرائیل را بررسی کرده و نشان میدهد که این امر با بهره‌برداری از زمین‌ها و منابع طبیعی اشغالی فلسطین و سوریه صورت پذیرفته است. این میدان‌های خورشیدی و بادی به شبکه برق اسرائیل متصل هستند و برق خانوارها و صنایع اسرائیلی را در دو طرف خط سبز تأمین می‌کنند و در عین حال توسعه‌زدایی و وابستگی بخش برق فلسطین را تقویت می‌کنند. در واقع صنعت انرژی خورشیدی اسرائیل اگرچه می‌تواند نشانه رفتار مسئولانۀ اقتصادی باشد اما در نهایت منجر به آوارگی اجباری فلسطینیان در کرانه باختری اشغالی، جولان سوریه و نقب می‌گردد.
ابهام در شرایط تنش‌زا
در شرایط تنش و درگیری، فضایی ابهام‌آمیز برای فعالیت‌های مسئولانه یا آسیب‌زننده وجود دارد و مرز این دو چندان روشن نیست. تجربۀ نستله به ما نشان میدهد که گزارش‌های مسئولیت اجتماعی گاه تبدیل به تله‌ای به منظور سبزنمایی فعالیت‌های خشونت‌آمیز یک شرکت می‌شود. آگاهی به این مسئله اهمیت زیادی برای کسب و کارها در این شرایط ابهام‌آلود دارد.
